Bizar

Toeval bestaat niet, zeg ik altijd. Dus als alles voorbestemd is, daar geloof ik in, dan nog stuit ik geregeld op een bizar moment. Ik verzamel geen geld, nee, ik verzamel mooie momenten. Dus ook een bizarre. Hier komt er één. Rond 1780 is mijn verre, verre voorvader van Urbach (Duitsland) westwaarts getrokken.
Het was de tijd van de Verlichting. Veel Joden trokken weg uit het oosten en streken neer in veel dorpen en steden in heel Nederland. In praktisch elk dorp of iedere stad was wel een Joodse gemeenschap. Zo ook in Lochem. Daar heeft dus de eerste Vromen domicilie gekozen. Er was door de jaren en eeuwen heen een kehilla, Joodse gemeente, mét een eigen sjoel (synagoge).

Niet dat de Vromen tot de vromen behoorden, dat niet, maar ze namen wel deel aan sociale activiteiten en bestuurszaken.

Ná de oorlog is er een handjevol teruggekeerd. De sjoel was niet meer te bemannen en werd verkocht; deed dienst als opslagplaats en antiquariaat. Inmiddels was de laatste Vromen geboren in Lochem. Ik. Helaas vertrokken we daarvandaan. Slechts bezoeken aan de begraafplaats restten. Waarbij Zwiep niet werd overgeslagen.

Later ook telkenmale naar Frans en Tineke van Dijk, maar daarover eens in een andere blog. Gelukkig bleef het gebouw van de sjoel overeind. In 1983 heeft het echtpaar Boerman – Maas de Stichting Synagoge Lochem opgericht. “Opdat de herinnering niet verduisterd wordt”, staat ook boven de dubbele voordeur. Ik had de eer in het Comité van aanbeveling te zitten. Later in 2003 heb ik in de Lochemse sjoel het eerste exemplaar van mijn eerste boek mogen overhandigen aan Yoni en Avital, mijn zoon en dochter en aan Edith van Duijn, de Burgemeester van Lochem. In aanwezigheid van zo’n vijfenzeventig vrienden en familie.

In 2004 had Van Duijn mij in het vizier om op 4 mei bij sjoel de krans te leggen. Mijn ouwe meester van de vierde klas, eerdergenoemde Frans van Dijk, speelde plechtig en hartverscheurend op zijn viool.

Dit is de sjoel waarin mijn Vader in 1924 Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig) is geworden. Dit is de sjoel waarin ik dat niet meer kon.

Kijk: dat ik wat met Lochem heb, spreekt voor zich. Alle redenen hier op te sommen is niet bevorderlijk voor je leesplezier. Via Facebook ben ik bevriend geraakt met een oudere, ex–Amsterdamse en nu in Brabant wonende dame, een schilderes. Zij maakt prachtige doeken. In al onze gesprekken heb ik ooit ’s geventileerd dat ik graag een schilderij wilde hebben van een koe. Een Lochemse koe, of althans uit de directe omgeving. Mar heeft me daarop ’s een tip gegeven, maar de stijl van de schilder uit de buurt van Lochem, ik meen Ruurlo, sprak me niet aan.  Op 11 januari 2014 kreeg ik een bericht van Mar. ‘Ik heb wat voor je! De in Lochem wonende (wel import) Sonja Brussen heeft een heel mooi schilderij op Facebook gezet.’

“Dank je wel, Mar. “

Ik meteen kijken. En inderdaad héél mooi. Een gezicht van de Enk richting de Kale Berg tussen Lochem en Zwiep, met daarop de voormalige boerderi’je en nu de Erve Harkink. Groepen kunnen er logeren en een paar caravans mogen er staan.

Toen ik een kleine jongen was, 7, 8, 9 jaar, heb ik vaak in de zomervakantie Boer Harkink geholpen. De stal aanvegen, mee op de wagen met een paard en Boer Harkink voorop. Een glas chocolademelk bij Vrouw Harkink. Later mocht ik wel ’s proberen een koe te melken. Ik weet niet meer of me dát lukte, maar ik vond het wél bijzonder.

Enfin, een aardig schilderij en ik mijmer wat weg en verdwaal in mijn eigen sentimenten. Een ingeving en ik ging verder kijken naar plaatjes van Sonja Brussen, dit allemaal in dezelfde post. Ik kwam een afbeelding tegen vanaf de door mij zo geliefde IJssel en wel vanaf de westelijke wal gezien (ik kom daar zo op terug) met een blik op de kerk en skyline van Zutphen. Zutphen werd niet genoemd, maar ik herkende het. Gaf dat ook als commentaar op het plaatje. De kunstenares kon dat wel waarderen. Zij had daar gewoond.

Ik ging verder kijken. Het begon me te boeien. Heel wat plaatjes gezien. Tot een beeld van Lochem waar als tekst was bijgeschreven: Westerwal. De, mijn sjoel, staat op de Westerwal. Nummer zes. Verdomd ik zag de sjoel geschilderd. Ik kreeg de rillingen op mijn lijf. Dát schilderij wilde ik hebben. Kopen. Het contact in chat vorm met Sonja Brussen diezelfde avond:

‘Wat een prachtige schilderijen. Ik kreeg de tip van Mar.’

‘Dank u wel.’

‘Die van de Westerwal, die wil ik graag kopen, wilt u hem voor mij reserveren, mocht ie nog vrij zijn.’

‘Ja, hij is vrij, ik reserveer hem nu meteen voor u. Mag ik u vragen vanwaar die interesse komt?’

In korte trekken vertel ik in drie zinnen de geschiedenis en de reden.

‘Ja, ik wil dus straks de bezitter zijn van uw schilderij met daarop de sjoel van Lochem.’

‘Wij wonen er naast. Dit is bizar’, zegt Sonja.

Snel gaan Annelies en ik weer naar Lochem. Onze plannen uitvoeren: naar de begraafplaats, Zwiep voor de Zwiepse bolussen, koffie bij Tineke en Frans van Dijk. Maar eerst gaan wij naar de Westerwal. Naar Sonja. Naar sjoel.

Bizar.