Er zijn belangrijke
gebeurtenissen, hoogtepunten en helaas ook dieptepunten in een mensenleven.
Binnen het raamwerk van het Joodse jaar, dat zojuist is begonnen, is verreweg
de belangrijkste feest- of beter gezegd treurdag Grote Verzoendag, Jom Kippoer.
Weliswaar kom ik uit een traditioneel Joods-Lochems gezin en werd er niet
altijd veel Jodendom gepraktiseerd. Zeker ná de oorlog hebben mijn Ouders, hun
nagedachtenis zij tot zegen, een aantal zaken overboord gegooid, waaronder
religie. Toch werd er binnen ons gezin aandacht geschonken aan Joodse
feestdagen.
Niet alle, maar
Chanoeka werd zeker gevierd. De kaarsen werden gedurende acht avonden
aangestoken en het bijbehorende Maoz Tsoer werd gezongen. Eén van de bekende
gerechten is latkes, aardappelkoekjes. Favoriet van mijn dochter Avital. Thuis
vierden wij ook Pésach. Acht dagen lang matzes eten. Feestdag? Feestweek!
Pésach begint met de Seideravond en ja, wat er dan allemaal op tafel staat… En
het was nimmer matzes met beleg, maar beleg met matze.
Het Joods nieuwjaar,
Rosh Hasjana werd ook gevierd, dat wil zeggen lekker eten en elkaar ‘nog véél
jaren!’ wensen. In Lochem staat nog wel de sjoel, de hemel zij geprezen, maar
er waren géén diensten meer. Die kookten wij erbij in.
Kort -10 dagen- ná Rosh Hasjana dus Jom Kippoer,
Grote Verzoendag. Dit jaar vanaf vrijdagavond 3 oktober tot de zaterdagavond 4
oktober als het nacht is. Een dag van vasten, van inkeer. Voordat het vasten
begint nog een warme maaltijd. Daarna had mijn Moeder z’’l immer nog thee, een
eierkoek en witte druiven. Dan naar de synagoge, naar sjoel. De avond van Grote
Verzoendag heet Kol Nidré. ( Je mag ook schrijven Nidree of Nidrei). De
beginwoorden van het aanvangsgebed zijn Kol Nidré: álle geloften. Een gebed,
verzoek om nietigverklaring van alle geloften. De componist Max Bruch heeft
-volgens mij in 1880- een geweldig mooi
muziekstuk “Kol Nidré” geschreven voor viool en symfonieorkest. De muziek komt
recht je hart in, je ziel. Tot aan de perifere vaten. Op de dag van Jom Kippoer
wordt het lied ‘Avinu Malkeenu’ ( Onze Vader, onze Koning) gezongen. Neem
jezelf even de moeite en zoek op You Tube Barbra Streisand met haar uitvoering
van Avinu Malkeenu. Pas dan weet je dat ik niets teveel heb gezegd.
De dag in sjoel is
lang, zwaar. Door mijn lichamelijke constitutie en medicijngebruik is het mij
verboden te vasten. Wat niet verboden is, dat is de maaltijd meteen ná het
vasten. Die wordt genoemd ‘Break the fast’ (Breakfast zal daar wel vandaan
komen). In Nederland noemen we die maaltijd ‘de aanbijt’. Van aanbijten. Daarvoor
heb je dus alle geloften gedaan en hoop je maar dat je tot inkeer bent gekomen.
Tot verzoening met G’d. En en passant verzoen je je ook nog met een paar
mensen. Voor zo je wil natuurlijk. Op het einde van de dienst wordt net als met
Rosh Hasjana op de sjofar geblazen. De ramshoorn. Dat geluid komt binnen, zal
ik je vertellen. Raakt je rechtstreeks tot je botten, in je vaten, je hart, je
ziel (nesjomme). Als er dan geblazen is, dan wordt het nieuwe jaar ingeluid. En
is de dienst voorbij. Jom Kippoer is weer volgend jaar. Men wenst elkaar ‘een
gezonde aanbijt’ en ‘nog véél jaren!’. Thuis de maaltijd. Eerst thee. Sommigen
nemen koffie. Dan kippensoep en wij eten verder volgens Nederlands-Joodse
traditie een broodmaaltijd. Gezegd moet worden dat wat je er op doet telt. Veel
vis. Maar er is ook haringsalade (de rooie met bietjes!) en viskoekjes.
Recepten van mijn Moeder. Opmerkelijk is hoe zeer je ook wel of niet religieus
bent, of spiritueel, traditioneel of progressief, liberaal of behoudend en of
je nu wel of niet vast –mij om het even. Feit is dat overal ter wereld alle en
dan bedoel ik álle Joden die dag juist naar sjoel gaan. Een laffe daad was in
1973 Israel aan te vallen. Op Jom Kippoer. De klap die werd uitgedeeld door het
IDF, Israeli Defense Force, aan de vijand is wijd en zijd bekend. Lef, ja lef
dát toonden en nog steeds tonen de Israelische soldaten. Waarom lef? Lef of lev
is het Hebreeuwse/ Ivriet-woord voor hart. Ziehier het verschil tussen laf en
lef. Lef hebben. Het hart hebben.
Ik ga dit jaar weer
mijn best doen. En… ik hoop op een GROTE verzoendag. Een dag van verzoenen. Ik
hoop op dichtbij zoenen. Ik wens u allen wijsheid en gezondheid toe.