Sjesjbesj in Jericho.

De letter S is een rare. Moeder snijdt zeven scheve sneetjes brood. En nu hardop tien keer achter elkaar. In het Nederlands heb je de S en de Sch. Scheveningen. Die Sch wordt in het Duits uitgesproken als Sjeveningen. Uitstapje: de letters CH in het Duits. Spreek maar eens goed het woord Geschichte uit. G een harde G, als in de naam Goethe, sch als sj en ch in ichte als iesjte. Volg je me nog? In het Bahasa Indonesia zijn ook wat letters omgedraaid. Laat een Indonesier in het Nederlands ‘een kopje koffie’ zeggen. Wat denk je? '…een kopje koppie!'  Hoe heet de luchthaven van Amsterdam volgens een Israeli? Sjifhol. De P en de F worden nagenoeg hetzelfde geschreven. Het Hebreeuws, Ivrit kent in de letters een interpunctie. Streepje, puntje  et cetera. Zo ook de letter S. Zonder puntje is het een S. Mét puntje is het een SJ.

Je kent vast wel wat woorden in het Hebreeuws met een Sj. Sjalom, Sjabbat. Ik neem je mee naar een Sjabbat in 1975. Negentien ben ik. Huur een maand een Innocenti Abarth A112 en maak een cross-over door nagenoeg héél Israel. Ik ben op weg van Mosjav Moledet, daar woont familie van me, via Mount Tabor, Afula zuidwaarts richting Jeruzalem. Let op: ook Jerusalem en warempel in het Hebreeuws Jerusjalayim. Intermezzo: anekdote over Mount Tabor. Een heuvel vlakbij Moledet. In de Onafhankelijkheidsoorlog 1948 hebben de Israelische soldaten daar slechts de beschikking over één kanon. Een makkie....(sic!). Het Israelische leger verplaatst elk half uur het kanon een paar honderd meter. Wow….tegen die overmacht aan artillerie kan de Arabier niet op!  Het is Sjabbat. Ook mijn vrije dag. Het is Sjalom, Shalom. Het is vrede. Er is geen haar op mijn hoofd die bedenkt dat het ook maar enigszins riskant is via Jericho te rijden.  In Jericho is een pleintje, een soort brink met bomen. Niks te doen. Op de hoek een cafétje. Buiten zitten wat Arabieren met elkaar te smoezen, sjmoezen en een spelletje te spelen. Het spel ken ik niet. Shisha (waterpijp) op de grond en op grote ronde koperen dienbladen potten sterke Arabische koffie met kleine kopjes zonder oor. De mannen zitten op lage krukjes bij een laag tafeltje. Joden zitten niet op lage krukjes. Alleen in de eerste week van de rouw na een sterfgeval in de familie. Sjiwwe, van het getal zeven, heet die week. De krukjes worden sjiwwestoeltjes genoemd. Enfin ik kijk naar het spel. Krijg een kop koffie en wat zoetigheid.  Wat dadels en Turks fruit. Ik snap geen bal wat die gasten spelen. Die Arabieren met hun keffiyeh, kaftan en pantoffeltjes.

Backgammon heet het spel. Althans in de westerse wereld. Hier heet het “sjesjbesj”. Zoals ik het schrijf spreek je het uit. Ik kijk en ik leer. Ik ben onder de indruk van de snelheid van hun spel. Ervaring. Ik begin het te begrijpen en…ik vind het prachtig.  Ik ben zeker van plan het spel te kopen. Later blijkt dat het in Nederland al in ruime mate wordt gespeeld. Ook wel Tric trac genoemd, maar vergeet dat. Enfin, ik naar Jeruzalem en binnen een paar dagen naar de “sjuk”, of “sjoek”. Ook met SJ. Een sjoek is een markt. En deze is op de Via Dolorosa. Jezus wandelt daar ook wel. De sjoek komt uit bij de “Kottel”, de Klaagmuur, de westelijke muur van de tempel. Het enige overblijfsel van de Tweede Tempel. Het heiligste van het heiligste. Er is een ruime keuze aan de sjesjbesj koffertjes en stenen. Ik wil een leren koffertje en persé afdingen. De sport die de marktkooplui zelf bedenken en zij zijn zeer gewiekst. Er is maar één Bert. Ik heb daar nog wel ’s een doorslag. De foto heb ik via Google, maar -echt!-  deze backgammon koffer is precies onze versie!

Yoni en Avital zijn nog jong en zeer regelmatig spelen wij op de Gerrit van Heemskerklaan sjesjbesj. Wij gedrieen amuseren ons kostelijk. Als wij, zoals vaker, op vakantie zijn in Israel, zien wie de mannen sjesjbesj spelen. Op de Nachlat Benyamin, kunstmarkt in Tel Aviv, naast de Carmel markt, maar ook op de Tayelet, de boulevard van Tel Aviv. En hoe dichter bij Yaffo, hoe meer sjesjbesj spelende mannen zie je. Op de markt in Yaffo zitten zij volop. Wij kunnen het weten want wij eten vaak Sjaksjuka bij Dr. Sjaksjuka, op het marktje op een hoek. Gratis restaurant tip voor de beste sjaksjuka.  Op de foto een aantal Joodse mannen op de markt in Jeruzalem, de Machanee Yehuda.

Resumerend: de SJ is van grote importantie. Voor mij van grote waarde. Sjabath,  Sjalom en Sjesjbesj. What else?