Grote Verzoendag 2014/ Jom Kippoer 5775

Er zijn belangrijke gebeurtenissen, hoogtepunten en helaas ook dieptepunten in een mensenleven. Binnen het raamwerk van het Joodse jaar, dat zojuist is begonnen, is verreweg de belangrijkste feest- of beter gezegd treurdag Grote Verzoendag, Jom Kippoer. Weliswaar kom ik uit een traditioneel Joods-Lochems gezin en werd er niet altijd veel Jodendom gepraktiseerd. Zeker ná de oorlog hebben mijn Ouders, hun nagedachtenis zij tot zegen, een aantal zaken overboord gegooid, waaronder religie. Toch werd er binnen ons gezin aandacht geschonken aan Joodse feestdagen.

Niet alle, maar Chanoeka werd zeker gevierd. De kaarsen werden gedurende acht avonden aangestoken en het bijbehorende Maoz Tsoer werd gezongen. Eén van de bekende gerechten is latkes, aardappelkoekjes. Favoriet van mijn dochter Avital. Thuis vierden wij ook Pésach. Acht dagen lang matzes eten. Feestdag? Feestweek! Pésach begint met de Seideravond en ja, wat er dan allemaal op tafel staat… En het was nimmer matzes met beleg, maar beleg met matze.

Het Joods nieuwjaar, Rosh Hasjana werd ook gevierd, dat wil zeggen lekker eten en elkaar ‘nog véél jaren!’ wensen. In Lochem staat nog wel de sjoel, de hemel zij geprezen, maar er waren géén diensten meer. Die kookten wij erbij in.

Kort  -10 dagen- ná Rosh Hasjana dus Jom Kippoer, Grote Verzoendag. Dit jaar vanaf vrijdagavond 3 oktober tot de zaterdagavond 4 oktober als het nacht is. Een dag van vasten, van inkeer. Voordat het vasten begint nog een warme maaltijd. Daarna had mijn Moeder z’’l immer nog thee, een eierkoek en witte druiven. Dan naar de synagoge, naar sjoel. De avond van Grote Verzoendag heet Kol Nidré. ( Je mag ook schrijven Nidree of Nidrei). De beginwoorden van het aanvangsgebed zijn Kol Nidré: álle geloften. Een gebed, verzoek om nietigverklaring van alle geloften. De componist Max Bruch heeft -volgens mij in 1880-  een geweldig mooi muziekstuk “Kol Nidré” geschreven voor viool en symfonieorkest. De muziek komt recht je hart in, je ziel. Tot aan de perifere vaten. Op de dag van Jom Kippoer wordt het lied ‘Avinu Malkeenu’ ( Onze Vader, onze Koning) gezongen. Neem jezelf even de moeite en zoek op You Tube Barbra Streisand met haar uitvoering van Avinu Malkeenu. Pas dan weet je dat ik niets teveel heb gezegd.

De dag in sjoel is lang, zwaar. Door mijn lichamelijke constitutie en medicijngebruik is het mij verboden te vasten. Wat niet verboden is, dat is de maaltijd meteen ná het vasten. Die wordt genoemd ‘Break the fast’ (Breakfast zal daar wel vandaan komen). In Nederland noemen we die maaltijd ‘de aanbijt’. Van aanbijten. Daarvoor heb je dus alle geloften gedaan en hoop je maar dat je tot inkeer bent gekomen. Tot verzoening met G’d. En en passant verzoen je je ook nog met een paar mensen. Voor zo je wil natuurlijk. Op het einde van de dienst wordt net als met Rosh Hasjana op de sjofar geblazen. De ramshoorn. Dat geluid komt binnen, zal ik je vertellen. Raakt je rechtstreeks tot je botten, in je vaten, je hart, je ziel (nesjomme). Als er dan geblazen is, dan wordt het nieuwe jaar ingeluid. En is de dienst voorbij. Jom Kippoer is weer volgend jaar. Men wenst elkaar ‘een gezonde aanbijt’ en ‘nog véél jaren!’. Thuis de maaltijd. Eerst thee. Sommigen nemen koffie. Dan kippensoep en wij eten verder volgens Nederlands-Joodse traditie een broodmaaltijd. Gezegd moet worden dat wat je er op doet telt. Veel vis. Maar er is ook haringsalade (de rooie met bietjes!) en viskoekjes. Recepten van mijn Moeder. Opmerkelijk is hoe zeer je ook wel of niet religieus bent, of spiritueel, traditioneel of progressief, liberaal of behoudend en of je nu wel of niet vast –mij om het even. Feit is dat overal ter wereld alle en dan bedoel ik álle Joden die dag juist naar sjoel gaan. Een laffe daad was in 1973 Israel aan te vallen. Op Jom Kippoer. De klap die werd uitgedeeld door het IDF, Israeli Defense Force, aan de vijand is wijd en zijd bekend. Lef, ja lef dát toonden en nog steeds tonen de Israelische soldaten. Waarom lef? Lef of lev is het Hebreeuwse/ Ivriet-woord voor hart. Ziehier het verschil tussen laf en lef. Lef hebben. Het hart hebben.

Ik ga dit jaar weer mijn best doen. En… ik hoop op een GROTE verzoendag. Een dag van verzoenen. Ik hoop op dichtbij zoenen. Ik wens u allen wijsheid en gezondheid toe.