Nomen est Vromen II

 

In mijn eerste boek “Da’s mooi voor Lochem” (2003) een verhaal met dezelfde titel. Nu deel II. Eergisteren vrijdag 5 juni 2015 kijk ik op de televisie naar de halve finales tennis op Roland Garrros. Daar speelt de Zwitser met de mooie Zwitserse naam Stanislav Wawrinka. Op beide korte mouwen van zijn shirt de naam van de sponsor. “Fromm”. Ik word nieuwsgierig. Ken het merk niet. Zoek het op. Een groot Zwitsers bedrijf in packaging systems. Da’s mooi voor Lochem, zo denk ik. En ik denk ook terug aan de tijd zo’n tweeenveertig jaar geleden: ik ben begeistert door stamboomonderzoek. Genealogie. En ik kom een heel eind. Later halen échte experts mij in. De stamboom helemaal compleet. Maurice Mol, mijn zwager, Max van Dam in Israel, Joseph (Joe) Vomberg z’’l in Canada en Leo Vromen, een verre achterneef uit Baarn. Met laatstgenoemde ga ik een paar maal naar de plaats van oorsprong, daar waar mijn voor-voor-voor- et cetera -vader vandaan komt: Urbach. In de buurt van Koblenz en Neuwied. Duitsland. In die tijd erken ik graag mijn meerdere in hen en ga ik mij bezighouden met socio-geografische en socio-psychografische kenmerken en feiten. Niet louter de kille cijfers, maar de genetische overeenkomsten en gelijkenissen. Het hoe en wat. En waarom. Foto’s. Documenten. Wetenswaardigheden. Karakters. Genetische kenmerken. Beroepen. Zo stuit ik op een document gedateerd 29 april 1845. Het vertoont de handtekening van één onzer voorvaderen: Joseph Samuel Vromen. Hier begint mijn onuitputtelijke belangstelling voor de etymologie van familienamen. Herkomst, betekenis, variaties. De handtekening is geschreven in het Hebreeuws. Met Hebreeuwse letters. Ivrit, het modern Hebreeuws wordt eerst einde 19^e eeuw geintroduceerd. In het Hebreeuws dus. Niet zo opmerkelijk, maar ik ben je een verklaring verschuldigd. Terug in de geschiedenis. De Joden komen uit Judea, Israel en daar horen wij thuis. Door de eeuwen heen al genoeg vervolgd en vele malen van huis en haard verdreven. Het verspreiden over de aarde heet ‘diaspora’. Joden trekken oostwaarts, Perzie bijvoorbeeld, maar ook naar de Noord-Afrikaanse kust, als ook Europa (ik ben niet compleet in mijn opsomming van alle windrichtingen). Zuid-Europa, Midden- Europa. Ja, zelfs in de Romeinse tijd zijn er  Joden in Nederland. Ooit, in het midden van de achttiende eeuw, de periode van de ‘Verlichting’, trekt een groot aantal Joden westwaarts van Duitsland naar Nederland. Velen blijven in Nederland, waar al Joodse gemeenschappen zijn, gemeentes (kehilla enkelvoud, kehillot meervoud). Zo ook mijn voorvader Samuel Michiel. Hij wandelt vanuit Urbach naar Lochem. En hier blijft hij. In plaats van de bekende lange zwarte jassen dragen zij korte jassen. Jacks. Vandaar dat zij ‘Jekkes’ worden genoemd. Vanuit Duitsland afkomstige Joden. Hun orthodoxie verlicht naar liberaal. Naar weinig. En nog steeds geldt de naam ‘Jekke’. Punktlich, grundlich. Net zo goed als er nu nog duuz’nd’n woorden in het Nederlands zijn, die een Hebreeuwse of Joodse oorsprong kennen. En je wil vast van mij aannemen dat Joden in die tijd Hebreeuws, of beter nog Jiddisch met elkaar spreken. Jiddisch wordt in Midden-Europa een levende taal. Het Jiddisch wordt genoteerd in Hebreeuwse karakters, letters. Terug nu: men spreekt dus Jiddisch. Veel varianten bijvoorbeeld in een bepaalde streek, of binnen families en ook beroepsgroepen. Er ontstaan veel uitdrukkingen in onze taal. Echte schoolsystemen zoals wij die kennen bestaan nog niet. Wel echter de synagoge, in Jiddisch: sjoel. Een verbastering van het Duitse Schule, Escola (Italiaans), école (Frans), school (Nederlands) en zo weer terug bij Schule en sjoel. In sjoel wordt geleerd. Gelernd. En je raadt al in welke taal. Dan is het zeker niet zo vreemd dat ik dus in dat document een handtekening met Hebreeuwse letters geschreven vind. Mijn summiere kennis leert dat daar staat: VROMEN. En wel van rechts naar links! N M H R F. Maar wat zie ik….? Tussen de O en de M? Daar staat een H. In het Ivrit heet een H “hee”. Daar staat een ‘hee’. Een stille H, zoals in het Frans voorkomt. Maar Oy?! Gewalt?! hoe komt die H daar? In die tijd, jaren zeventig vorige eeuw, correspondeer ik veel met de rijksarchivaris van de provincie Groningen, Jonkheer Mr. J.H. de Veij Mesdag. Hij wijst mij onder andere op het feit dat de naam Vromen NIET betekent vroom. Vroom komt van Fromm. A frommer Jid. Een vrome Jood. De familienaam Fromm heeft in Nederland zijn oorsprong in het Groningse Leek. Die route is dus uitgesloten en het religieuze gedrag van de Vromen door de eeuwen heen is overtuigend genoeg een andere gedachte aan te hangen en onderzoeken. Wat is het dan wel? Het kost mij nachten puzzelen en denken. Het woord transscriptie ken ik nog niet. Ik ben er wel mee bezig. Vromen, dus ook Vrohmen, uit het Duits, uit het Jiddisch, uit het Hebreeuws. In het Hebreeuws (Ivrit) schrijf je alleen de medeklinkers. De klinkers zie je door middel van interpunctie. Wat staat er nu? Wat staat er nu werkelijk? VRHM! Juist! V R H M . De stamletters van de naam en waar vind je deze stamletters nog meer…? In Avrom, Avroem, Avrommele, Avrohom, Awrohom, Awrahom, Abraham (maar ook in Brahim et cetera). Mijn familienaam betekent dus Abraham. Rechtstreekse afstammeling van Max mijn Vader z’’l, Louis, mijn Opa z’’l,  en… Joseph Samuel van de handtekening en van Samuel Michiel, de Verlichte die van Urbach naar Lochem loopt en… van de aartsvader Abraham. Een wel heel boude stelling, maar toch. Ik ben ’s bij een lezing van de Nederlandse Kring voor Joodse Genealogie en luister naar professor Becker. Leg hem later de vraag voor of mijn naam afstamt van onze aartsvader. Zo ook aan een wetenschapper in Israel en Amerika. Alle drie unaniem: er is géén wetenschappelijk bewijs, maar zolang het niet tegengesproken of ontkracht wordt, mag je het gerust aannemen dat het zo is! En even een voetnoot hier maar inplakken: Awraham is hetzelfde dus als Abraham. In het Hebreeuws zijn de letters B en W identiek, de één echter met een interpunctie, die je niet noteert. Dus B = W. Als ook de P en de F identiek zijn. Zo vreemd is het dus niet dat menig Israeli SchiFhol zegt in plaats van Schiphol. Het boek “De binnenplaats van Babel” van Salomon Kroonenberg over de duizenden talen in de wereld is een aanrader. En zelfs door goed luisteren weet ik dat een Indonesier, die Bahasa Indonesia praat KOPPIE zegt wanneer hij koffie bedoelt. Hoe dan ook: de handtekening van Joseph Samuel Vromen in 1845 leidt tot de betekenis van onze achternaam. Nomen est Vromen.