Wijze lessen

Van de wieg tot het graf leer je. Ook wijze lessen, al zijn die minder talrijk dan het meervoud uitdrukt. Education permanente. Experience is a driving force. Dat soort kreten en zaken. Heus, ik heb in mijn leven wijze lessen mogen leren. Van mijn Vader, van mijn Moeder en ook van anderen. Ik zal ooit nog wel eens wat schrijven over al die leraren en leraressen. Van de kleuterschool tot diep mijn loopbaan in. Zelfs nu tot aan de bridgetafel. 

Vandaag precies 31 jaar geleden, dus op 20 oktober 1983 vond de begrafenis van mijn Moeder plaats op de Joodse begraafplaats te Lochem. ’s Avonds om 22.30 uur op 18 oktober is mijn Moeder overleden in het bijzijn van haar kinderen. Mijn oudste zus en ik waren de laatste twee weken 24/7 bij mijn Moeder. Een bevestiging. Een leerschool. In liefde. Die ochtend van de 20^ste sta ik in mijn eigen huis in de badkamer voor de spiegel en ik zie ineens een kop met grijs haar. Ik leer snel.

Ik wil het nu hebben over mijn zwager Ries. Begin 60er jaren kwam ie de familie binnen met de naam Maurice. Door mij steevast geschreven als Rice. Er was nog geen internet, nee ook geen fax, dus mijn Moeder schreef iedere week een brief en ik deed een alinea mee. Nederlander en luitenant, iets héél hoogs, in het Israelische leger. Hij woonde met mijn oudste zus op de Rechov Nitsana 18 in Givatayim. Een stadje onder de rook van Tel Aviv, althans toen. Nu geincorporeerd in de wereldstad.

Die ochtend van de twintigste oktober 1983 zitten Loes, Ries en ik samen in de eerste volgauto. Achter onze Moeder en Schoonmoeder aan, al heeft mijn Moeder Ries nooit beschouwd als schoonzoon, maar als zoon. In tegenstelling tot… nee, laat ik niet uitwijden. Hoor ik: ‘Jij hebt in ieder geval wel 28 jaar lang de liefde mogen geven aan en nemen van je Moeder…”.  Ik had de tijd om erover na te denken. Niet veel later: ‘….jij weet tenminste de plek, het graf waar je ouders liggen, om steeds naar toe te kunnen...’. En de derde les die rit, alsof het niet genoeg was: ‘…het is beter zo dat jij achter je Moeder aan rijdt en loopt, dan andersom...’.  Ik was nu ineens ook wees. Kon me staande houden aan de liefde, de louter warme herinneringen, de wijze lessen en… ontelbaar het aantal mooie momenten. Ik heb daar veel over geschreven.

De wijze les van mijn zwager blijft –zoals je ziet- mij niet minder bij. Da ’s nog ’s een wijze les.